İşveren ile işçi arasındaki iş sözleşmesi, kural olarak süreye bağlıdır ve fesih için belirli usuller izlenmelidir. Bununla birlikte, Türk İş Kanunu bazı durumlarda işverenin derhal, bildirimsiz ve tazminatsız olarak iş sözleşmesini sonlandırmasına imkân tanır. Bu tür fesih işlemleri “haklı nedenle derhal fesih” olarak adlandırılmaktadır. 

Haklı nedenle fesih, hem ciddi sonuçlar doğurması hem de usul hatalarında tazminat yükümlülükleri ortaya çıkması nedeniyle son derece dikkatle yürütülmesi gereken bir süreçtir. 

Bu kapsamlı rehberde, İşveren açısından haklı fesih sebepleri nelerdir?, Hangi durumlarda tazminatsız fesih mümkündür?, İşveren fesih hakkını ne kadar sürede kullanmalıdır? gibi tüm kritik soruların cevabını bulabilirsiniz. 

Haklı Fesih Nedir ve İşveren Bu Hakkı Ne Zaman Kullanabilir? 

Haklı fesih, iş sözleşmesinin derhal sona erdirilmesini ifade eder. Bildirim süresi kullanılmaz, ihbar tazminatı söz konusu olmaz. İşveren ancak İş Kanunu’nun 25. maddesinde belirtilen ağır nitelikteki sebeplerden biri gerçekleştiğinde bu hakkı kullanabilir. 

Haklı fesih yapılabilmesi için; 

• Fesih gerekçesinin açık ve kanunda belirtilmiş olması, 

• İşverenin olayı öğrendiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde fesih iradesini açıklaması, 

• Fesih bildiriminin yazılı yapılması ve gerekçenin net şekilde belirtilmesi gerekir. 

Haklı fesih kararı; kıdem ve ihbar tazminatı gibi hakları etkilediği için usulün doğru işletilmesi zorunludur. 

İşveren, Hangi Sağlık Sebeplerine Dayanarak Haklı Fesih Yapabilir? 

İş Kanunu sağlık nedenlerini üç ana başlıkta düzenler: 

1. İşçinin Kendi Kusuru Nedeniyle Hastalanması veya Sakatlanması Durumunda Fesih Mümkün Müdür? 

Evet. İşçinin; 

• Kendi kusuru, dikkatsizliği, düzensiz yaşamı, alkol ya da uyuşturucu kullanımı sebebiyle hastalanması veya sakatlanması sonucu ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla devamsızlık yapması haklı fesih sebebidir. 

Burada devamsızlık süresi işçinin işe gelmediği son günden geriye doğru bir aylık süre dikkate alınarak hesaplanır. 

2. İşçinin Tedavi Edilemeyecek Bir Hastalığı İşverene Haklı Fesih Hakkı Verir mi? 

Evet. Eğer işçi; 

• Tedavi edilemeyecek nitelikte bir hastalığa yakalanmışsa ve çalışmasının işyeri açısından sakıncalı olduğu sağlık kurulu raporuyla belgelenmişse işveren iş sözleşmesini bildirimsiz olarak sona erdirebilir. 

Bu durumda işçinin kusurlu olup olmamasının bir önemi bulunmaz. 

3. İşçinin Kusuru Bulunmaksızın Hastalık, Kaza, Doğum veya Gebelik Nedeniyle Devamsızlığı İşverene Haklı Fesih Hakkı Verir mi? 

Evet, ancak şartlar farklıdır. 

İşverenin bildirimsiz fesih yapabilmesi için işçinin devamsızlığının; 

• İşçinin kıdemine göre hesaplanan ihbar süreleri + 6 hafta sınırını aşması gerekir. 

Örneğin; 6 aydan az kıdemde ihbar süresi 2 hafta olduğundan, işveren toplam 2 + 6 = 8 hafta devamsızlık sonrası haklı fesih yapabilir. 

Gebelik ve doğum nedeniyle devamsızlıklarda bu 6 haftalık süre, 16 haftalık resmi doğum izninin bitiminden sonra işlemeye başlar. 

Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Davranışlar Nelerdir? 

İş Kanunu’nun 25/II maddesi, işveren açısından en sık karşılaşılan haklı fesih sebeplerini düzenler. Bunlar işyerindeki düzeni, güveni ve iş ilişkisini temelinden sarsan davranışlardır. 

1. İşçi, İşvereni Yanıltırsa Haklı Fesih Söz Konusu Olur mu? 

Evet. İşçinin; 

• İşe girerken gerçeğe aykırı bilgi vermesi, sahip olmadığı bir vasfı varmış gibi göstermesi, iş için gerekli şartları taşımadığı halde bunu gizlemesi işverene haklı fesih hakkı tanır. 

  
  

2. İşçinin Namus ve Şerefe Dokunan Davranışları Fesih Nedeni midir? 

Kesinlikle. İşçinin; 

• İşverene veya işveren ailesine hakaret etmesi, onur kırıcı sözler söylemesi ve asılsız ihbarlarda bulunması iş ilişkisini çekilmez hâle getirdiği için işveren tazminatsız fesih yapabilir. 

  
  

3. Cinsel Taciz Durumunda İşveren Ne Yapabilir? 

İşçinin başka bir işçiye, işverene veya işveren ailesine yönelik cinsel tacizi işveren açısından derhal fesih sebebidir. Bu durumlarda işverenin işlem yapması zorunludur ve gecikme ciddi riskler yaratır. 

4. İşçinin Kavga Çıkarması veya Sataşması Haklı Fesih Sebebi midir? 

Evet. İşçinin; 

• İşverene, işveren ailesine ve diğer çalışanlara fiziksel saldırıda bulunması veya sataşması haklı fesih sebebidir. 

  
  

5. İşçinin Doğruluk ve Bağlılığa Aykırı Davranışları Nelerdir? 

İşverenin güvenini kötüye kullanma kapsamı oldukça geniştir. Bunlar arasında: 

• Hırsızlık, 

• İşverene ait bilgilerin ifşası, 

• İşveren hakkında asılsız şikayetlerde bulunma, 

• Görevi bilerek kötüye kullanma, 

• Hasta olmadığı halde rapor alıp işe gelmeme, 

• İzinsiz işyeri terk etme, 

• İş yavaşlatma eylemleri 

gibi davranışlar bulunur. 

Yargıtay uygulamalarında örnek gösterilen bazı davranışlar: 

• İşyerine hayat kadını getirmek, 

• Müşteriden rüşvet almak, 

• İşveren adına işlem yaparken kendi hesabına para aktarmak, 

• Mesai saatlerinde kendi ticari işini yapmak. 

Bu gibi eylemler “doğruluk ve bağlılığa aykırılık” kategorisine girer ve doğrudan haklı fesih sebebidir. 

6. İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi Haklı Feshi Gerektirir mi? 

Evet. İşyerinde: 

• 7 günden fazla hapis cezası gerektiren ve cezası ertelenmeyen bir suç işlenmişse işveren iş sözleşmesini derhal sona erdirebilir.

  
  

• 7. İşçinin Devamsızlığı Hangi Durumlarda Haklı Fesih Sebebi Olur? 

Şu hallerden biri gerçekleştiğinde işveren tazminatsız fesih yapabilir: 

• Ard arda iki iş günü izinsiz devamsızlık, 

• Bir ay içinde tatil gününü takip eden iki iş günü devamsızlık, 

• Bir ayda toplam üç iş günü devamsızlık. 

Devamsızlığın haklı sebebe dayanıp dayanmadığının mutlaka değerlendirilmesi gerekir. 

8. İşçinin Görevini Yapmayı Israrla Reddetmesi Ne Anlama Gelir? 

Çalışanın kendisine verilen ve sözleşme kapsamındaki görevleri; 

• Hatırlatıldığı halde ve ısrarla yerine getirmemesi işverene haklı fesih hakkı tanır. Tek seferlik yerine getirmeme yeterli olmayabilir; “ısrar” mutlaka belgelenmelidir. 

  
  

9. İşçinin İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi veya Zarar Vermesi Fesih Sebebi midir? 

Evet. İşçi kendi ihmali veya kasıtlı davranışıyla: 

• İş güvenliğini tehlikeye düşürüyorsa, işverenin mallarında, makinelerinde veya tesisatında 30 günlük ücretiyle karşılanamayacak kadar zarar oluşturuyorsa işveren bildirimsiz fesih hakkını kullanabilir. 

  
  

Zorlayıcı Sebepler İşveren Açısından Haklı Fesih Oluşturur mu? 

Evet. İşçiyi çalışma imkânından bir haftadan fazla süreyle alıkoyan zorlayıcı sebepler işveren açısından haklı fesih sebebidir. 

Zorlayıcı sebep süresince işçiye 7 gün boyunca yarım ücret ödenir. Bir haftadan sonra işveren isterse sözleşmeyi feshedebilir, isterse sözleşmeyi askıda tutabilir. 

İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanması Halinde İşveren Fesih Yapabilir mi? 

İşçinin gözaltı veya tutukluluk nedeniyle devamsızlığı ihbar süresini aşarsa, işveren sözleşmeyi bildirimsiz olarak feshedebilir. 

Burada önemli olan suçun niteliği, devamsızlık süresi ve işin aksayıp aksamadığıdır. 

İşveren Haklı Fesih Hakkını Ne Kadar Sürede Kullanmalıdır? 

Bu konu kanunen çok net düzenlenmiştir. 

İşveren, feshe konu olayı öğrendiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde haklı nedenle fesih hakkını kullanmalıdır. 

Ek olarak: 

• Olayın üzerinden 1 yıl geçmesi halinde fesih hakkı düşer. 

• Eğer işçi olaydan maddi menfaat sağlamışsa 1 yıllık süre uygulanmaz. 

Yargıtay’a göre, 6 günlük süre olayın doğrudan işverene değil, “fesih konusunda yetkili kişiye” iletilmesiyle başlar.  Bu nedenle büyük şirketlerde yapılan iç soruşturmalar, raporlamalar ve incelemeler sürenin başlamasına engel olabilir; ancak bu araştırmanın makul sürede yapılması gerekir. 

Haklı Fesih Yapılan İşçi Hangi Haklarını Alabilir? 

Haklı nedenle fesihte işçi; 

• Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı alamaz. 

Ancak şu hakları talep edebilir: 

• Kullanılmamış yıllık izin ücretleri, ödenmemiş ücret, fazla mesai, hafta tatili veya ulusal bayram genel tatil ücretleri, varsa prim ve ikramiye gibi hak edilmiş alacaklar.

Haklı Fesih Süreci Neden Avukat Desteği ile Yürütülmelidir? 

Haklı fesih işlemi işveren açısından risk taşır. Yanlış gerekçe seçilmesi, yanlış süre hesaplanması veya ispat yükünün yerine getirilememesi halinde işveren; 

• Kıdem ve ihbar tazminatı, boşta geçen süre ücreti, işe iade davası, kötü niyet tazminatı gibi önemli yükümlülüklerle karşılaşabilir. 

Bu nedenle haklı nedenle fesih, mutlaka; 

• Delil, tanık, rapor, kamera kayıtları ve devamsızlık tutanakları ile desteklenmeli ve sürecin uzman bir iş hukuku avukatıyla yürütülmesi gerekmektedir. 

  
  

Odesa Hukuk ve Danışmanlık, işverenler için haklı fesih süreçlerini baştan sona hukuka uygun şekilde yürüterek riskleri en aza indiren profesyonel iş hukuku çözümleri sunar.